Anadolu’da Unutulmaya Surat Tutan Bir El Sanatı: İğne Oyası

Anadolu`daki el sanatları içinde iğne oyaları ehemmiyetli bir yer yakalamaktadır. Daha Önceki iğne oyası misallerinden anlaşıldığına göre, iğne oyaları ve tüm el işlemeciliği Anadolu`da 18. asırda altın çağını yaşamıştır. Ancak Tanzimat`tan sonra iğne oyalarına alaka gitgide eksilmiştir. Üç ebatlı olan ve örgü sanatları içinde kendine has bir yeri bulunan iğne oyalarının tek başına bir ziynet eşyası […]

Anadolu`daki el sanatları içinde iğne oyaları ehemmiyetli bir yer yakalamaktadır. Daha Önceki iğne oyası misallerinden anlaşıldığına göre, iğne oyaları ve tüm el işlemeciliği Anadolu`da 18. asırda altın çağını yaşamıştır. Ancak Tanzimat`tan sonra iğne oyalarına alaka gitgide eksilmiştir. Üç ebatlı olan ve örgü sanatları içinde kendine has bir yeri bulunan iğne oyalarının tek başına bir ziynet eşyası olarak kullanılmadığı görülür. Oyacılık, süslemek ve süslenmek için kullanılmasının yanı gizeme, ayrıca taşıdıkları iletilerle bir bağlantı vasıtayı olarak ta kullanılabilen bir el sanatıdır. Anadolu bayanları bu sanatı icra ederken kullandıkları nesneler, renkler ve motiflerle duygularını, sitemlerini, sevgilerini, hiddetlerini, sosyal konumlarını hatta aşklarını yansıtmışlardır. Kendilerini suskun bir dille ifade etmişlerdir. Misalin insanımız, yağlık, etraf ve mendil gibi şeylerle bir gönül dili kurmaya çalışmış, işlediği oyalar aracılığı ile mendildeki motif ve renklerle muhatabına duygularını ifade etmiştir. Biber oyası denilen motifli yazmayı takan genç kız, gelin ya da kaynana agresifliğini karşısındakine yazması ile ifade etmiştir.

İğne oyaları Türkiye`nin bu gün belli yörelerinde hala yapılmaktadır. Rize, Konya, Bursa, Kastamonu, İnebolu, İzmir, Balıkesir, Gönen, Kütahya, Muğla, Ordu, Bolu, İçel ve Amasya değişik tarzları ile en çok tanınan yörelerimizdendir. Bu yörelerde yapılan iğne oyası çalışmaları hudutlu kalmayarak daha önceki oyalar ve motiflerden de esinlenerek oluşturulan süsleyici mahsullerle günlük yaşantımız içinde rahatça kullanılabilinir hale gelmiştir.Desenler için geometrik biçimlerden, nebatlardan ve özellikle çiçeklerden faydalanılır. Bazı iğne oyalarına verilen isimler milletimizin hayal eforu ve mizah kavrayışını yansıtması açısından esrarengizdir.

İğne Oyası Nasıl Yapılır?

İğne oyası, iğne takviyesiyle ipin düğümlenmesi neticeyi ortaya çıkan bir sanattır. Yapılan işler aynı olmasına karşın işlenen motifler yöreye göre farklı adlar alabilmektedir. İğne oyaları benzetildikleri biçimlere göre adlandırılırlar. Oya imalinde muhtelif iplikler kullanılır. İğne oyaları şerit üzerine, kumaş kenarına ya da başlıbaşına bir örtü olarak yapılır. Kullanılan iğnelerin doğru seçilmesi gerekmektedir. İğnenin büyük ve ince, deliğinin ise büyük olması makbüldür. İğnenin ince olması oya deliklerinin minik ve düzgün olmasını sağlar. Günümüzde kullanılan iplikler genellikle naylon içeriklidir. Merserize tel iplikleri de yoğun olarak kullanılır. İğne oyaları oda ekipleri, vitrin ekipleri, abajurlar, yemeniler, seccadeler, namaz örtüleri, muhtelif mendiller, yatak örtüleri ve takılar gibi çok geniş bir yelpazede uygulanırlar.

Yazar: Enes Eker