Apraksi Nedir?

Apraksi, bireylerin günlük olarak yaptığı hareketleri hakikatleştirmesine mani olan nörolojik hastalığın bir tesiridir. Misalin, apraksisi olan birey pabuç bağını bağlamakta veya bir gömleğin düğmelerini ilikleme de güçlük sürükleyebilmektedir. Konuşma apraksisi olan şahıslar konuşmayı ve konuşarak kendilerini ifade etmede zorlanmaktadırlar. Bu yazıda, apraksinin sebepleri ve semptomları ile rehabilitasyon alternatifleri hakkında daha bilgiler bulunmaktadır. Sebepleri Kafa travması, […]

Apraksi, bireylerin günlük olarak yaptığı hareketleri hakikatleştirmesine mani olan nörolojik hastalığın bir tesiridir. Misalin, apraksisi olan birey pabuç bağını bağlamakta veya bir gömleğin düğmelerini ilikleme de güçlük sürükleyebilmektedir. Konuşma apraksisi olan şahıslar konuşmayı ve konuşarak kendilerini ifade etmede zorlanmaktadırlar. Bu yazıda, apraksinin sebepleri ve semptomları ile rehabilitasyon alternatifleri hakkında daha bilgiler bulunmaktadır.

Sebepleri

Kafa travması, felç ve demans hastalıkları apraksinin mümkün sebeplerindendir. Apraksi, beyindeki serebral hemisferlerin emin bölgeleri düzgün çalışmadığında alana gelmektedir. Bu işlev bozukluğu, beyindeki bir lezyon bilinen hareketlerin hatıralarını depolayan asap yolları süresince oluştuğunda ortaya çıkmaktadır ve apraksi olan birey bu bilgilere ulaşamamaktadır. Ayrıca beyni etkileyen kafa travması veya hastalığa bağlı olarak alana gelmektedir. Bu hastalıklara misaller alttaki gibidir:
• İnme
• Kafa travması
• Bunaklık
• Urlar
• Kortikobazal ganglionik yozlaşma
Apraksi yaşlı erişkinlerde, bu popülasyonda inme ve demans gibi nörolojik hastalıkların görülme sıklığının yüksek olması sebebiyle daha yaygındır. Şahıslar felç sebebiyle apraksi yaşıyorsa, birkaç hafta içinde iyileşebilmektedir. Ayrıca genetik bir hastalıktır. Bir bebeğin doğumda apraksi varsa, merkezi asap sistemini ilgilendiren meselelerden kaynaklanıyor olabilmektedir.

Bulguları

Apraksinin ana semptomu, apraksisi olan bireyin bedenini bütün olarak kullanmasına ve hareket etme komutlarını kavramasına karşın kolay hareketler yapamamasıdır. Bu hastalığı olan şahıslar, gönüllü olarak hareketleri hakimiyet etmeyi veya koordine etmekte zorlanmaktadırlar. Aynı zamanda bu şahıslar, sözcükleri doğru anlama veya kullanma becerisini eksilten dil bozukluğu ve afazi olan beyin zararına da sahip olabilmektedirler.

Cinsleri

Değişik apraksi cinsleri bedeni değişik biçimlerde etkilemektedirler. Bu cinsler alttaki gibidir:
Ekstremite-kinetik apraksi: Ekstremite-kinetik apraksi olan şahıslar, kesin ve koordineli hareketler yapmak için parmak, kol veya bacaklarını kullanamazlar. Bu şahıslar tornavida gibi bir aletin nasıl kullanılacağını kavramış ve geçmişte kullanmış olsalar da, şimdi aynı hareketi yapamamaktadırlar.
İdeomotor apraksi: İdeomotor apraksisi olan şahıslar, başkalarının hareketlerini kopyalamak için laflı bir komutu takip edememekte veya hareketler için teklifleri izleyememektedirler.
Kavramsal apraksi: Bu apraksi formu ideomotor apraksi ile eştir. Kavramsal apraksi olan şahıslarda birden fazla basamağı kapsayan işleri yapamamaktadırlar.
Fikri apraksi: Fikri apraksi olan insanlar emin bir hareketi tasarlayamazlar. Giyinmek veya banyo yapmak gibi bir dizi hareketi takip etmekte zorlanmaktadırlar.
Brakofasiyal apraksi: Brakokofasiyal apraksi veya fasiyal-apraksi olan şahıslar suratında ve dudaklarında emir vererek hareket ettirmede güçlük sürüklemektedirler.
Yapısal apraksi: Yapısal apraksi olan şahıslar temel diyagramları veya biçimleri kopyalayama, çizme veya inşa etmede güçlük sürüklemektedirler.
Oculomotor apraksi: Oculomotor apraksi gözleri etkilemektedir. Bu tip apraksili şahıslar komuta göz hareketlerinde güçlük sürüklemektedirler.
Sözel apraksi: Sözel veya laflı apraksi olan şahıslar konuşma için zorunlu hareketleri yapmayı güç bulmaktadır. Ses üretme ve konuşma ritimlerini kavramada problemler olmaktadır.

Apraksi ve Afazi Dispraksi

Afazi olan birey tümce oluşturmakta ve kavramakta zorlanmaktadır. Apraksi bulguları, afazi ve dispraksi denilen öbür iki vaziyetin bulgularına benzemektedir. Afazi, genellikle beyin korteksi ismi verilen beynin bir kısmının hasar görmesinden kaynaklanmaktadır. Beyin korteksinin Broca bölgesi ve Wernicke bölgesi olarak adlandırılan emin kısımları, dil anlama ve üretmekle mesuldür. Afazi olan şahıslar bazı güçlük sürüklemektedir. Bu güçlüklerden kimileri alttaki gibidir:
• Kendilerini ifade etmek için doğru sözcükleri bulmada güçlük
• Tümce okuma ve yazmada güçlük
• Sözcükleri ve gramerini kavramada güçlük
Dispraksi, bireylerin bazen gelişimsel koordinasyon bozukluğu olarak adlandırdığı hafif bir apraksi biçimidir. Bireyin bazı fiziksel hareketleri yapma becerisini eksiltir ve konuşmayı da etkilemektedir. Dispraksi olan şahıslar bazı bulgulara sahiptir. Bu bulgular alttaki gibidir:
• Denge güçlüğü
• Sakarlık
• Görüş problemleri
• Duygusal ya da tutumsal güçlükler
• Sosyal marifetlerle alakalı meseleler
• Okuma, yazma ve konuşma güçlüğü
• Hafıza problemleri

Teşhis ve Testler

Hekim bireyin apraksi teşhisini yapmak için, tıbbi geçmişine bakarak altta uyuyan sebepleri tanımlamak için tüm bulguları gözden geçirir. Ayrıca motor cılızlığı, afazi veya dispraksi gibi eş gidişatları ekarte etmek için de uygulamaktadır. Hekim değerlendirme yapabilmek için muhtelif testler uygulamaktadır. Bu testler alttaki gibidir:
• Laflı ve lafsız irtibat kurma
• Şahıslar emin faaliyetlere nasıl katılır ve nasıl çalışır?gözlemleme
• Koordinasyon testleri
• Duyma ve dinleme hünerlerini sınama
Testler, motor koordinasyon yeteneklerini ölçmek için fiziksel testleri ve komutları anlama becerisini hakimiyet etmek için dil testlerini kapsamaktadır.

Rehabilitasyon

Bireylerin altta uyuyan bir sağlık vaziyeti sebebiyle apraksisi varsa, apraksiye neden olan rahatsızlık için rehabilitasyon görmelidirler. Bu fiziksel ve mesleksel terapi semptomları iyileştirmeye dayanakçı olmaktadır. Bu rehabilitasyonlar alttakiler gibidir:
• Yineleme yoluyla sesler geliştirmek ve birliktesiki hareketleri uygulamak
• Metronom veya parmak tıklaması kullanarak konuşma ritimleri üzerinde çalışmak
• Kalem ve kâğıt veya kendilerini ifade etmek için bir bilgisayar kullanmayı bilme
Konuşma terapisti ile kumpaslı bire bir görüşmeler, bireylerin konuşma apraksi semptomlarını iyileştirmelerine dayanakçı olmaktadır. Bu teknikler alttaki gibidir:
• Bireyin bazı sesleri çıkarması için ağız adalelerini nasıl hareket ettireceğini bilme
• Konuşma dilini güç kullananlar için işaret dili bilme
• Konuşmaya dayanakçı olmak için tüm duyuları kullanma misalin, kaydolunmuş sesleri dinleme ve ağzın nasıl ses çıkardığını görmek için ayna kullanma

İdare

Konuşma terapisi, apraksi ile yaşayan bireylerin hayatlarını iyileştirmeye dayanakçı olmaktadır. Apraksili çocuklar veya erişkinler, hayatları süresince bu bozukluğu idaremelidirler. Özel eğitim programları, fiziksel, konuşma ve iş terapisi, bireylerin apraksi ile daha kolay yaşamayı bilmelerine dayanakçı olmaktadır. Şiddetli apraksiye sahip şahıslar, bağımsız olarak yaşayamayabilir ve günlük görevleri yerine getirmek için başkalarından destek almaları gerekmektedir.
Apraksili şahıslar için görünüm şahsi vaziyetlerine bağlı olarak değişmektedir. Bireyin felç veya başka bir nörolojik bozukluk sebebiyle apraksi varsa, bu vaziyetin rehabilitasyonu apraksi semptomlarının eksiltilmesine veya çözümüne dayanakçı olmaktadır. Milli Nörolojik Bozukluklar ve İnme Enstitüsü’ne göre, bazı bireylerin apraksi semptomları zaman içinde ehemmiyetli miktarda iyileşmektedir, kimilerinin ise daha az iyileşme yaşamaktadır. Ayrıca bazı şahıslar birkaç sene, hatta on sene süresince iyileşme göstermeye devam etmektedir. Apraksili şahıslar beğendiklerinden, mekteplerden veya meslektaşlardan gelen doğru destekle da vaziyetlerini idaremeyi bilebilmektedirler.